Phnom Penh

 

Siem Reap’tan akşam bindiğimiz minibüs ile yaklaşık beş saatlik yolculuğun sonunda Kamboçya’nın başkenti Phnom Penh’de oluyoruz. Minibüsten inmemiz ile yanımızda biten tuk tuk şoförü, bizi merkezi konuma sahip otelimiz Duong Chon’a götürüyor. Kente ayırdığımız dört gün boyunca bu otelde konaklıyoruz.

Angkor Wat’tan daha yüksek bina yapılmasına izin verilmeyen Siem Reap’tan sonra (inanışlarına göre bu büyük saygısızlık), burada durum biraz daha farklı. Kentte iki katlı bir bina ile en az yirmi katlı bir gökdeleni yan yana görebiliyoruz. Sanki karşımızda daha karakterini bulamamış ve aramaya çalıştıkça daha da uzaklaşmış, çarpık kentleşmeye sahip bir yer var.

Otel çalışanlarının sürekli uyarmalarının da etkisiyle kendimizi bu kentte pek güvende hissetmiyoruz. Çalışanlar, tuk tuk’a bindiğimizde çantamızı mutlaka ortamıza almamızı sıkı sıkı tembihliyorlar. Gelmeden yaptığımız araştırmalarda da çok fazla kapkaç olayının yaşandığını görüyoruz. Biz tüm seyahatimiz boyunca bel çantası kullanıyoruz. Herhangi bir sıkıntıyla ya da olayla karşılaşmıyoruz. Ama bu tedirgin olmadığımız anlamına gelmiyor.

Phnom Penh’e asıl geliş amacımız Ölüm Tarlaları’nı görmek. Ama tabi buralara kadar gelmişken tek bir yerle olmaz :) Otelimizin konumuna çok yakın bir yerde olan Bağımsızlık Anıtı (Independence Monument) ile gezmeye başlıyoruz. Yoğun trafiğe sahip bir kavşağın ortasında yer alan anıt, Kamboçya’nın 1953 yılında Fransız sömürgesinden kurtuluşunu simgeliyor. Yirmi metre yüksekliğe sahip anıt, Khmer mimar Vann Molyvann tarafından Angkor tarzında tasarlanıyor. Kendine özgü bir stile sahip anıtın içine girilmesine izin verilmiyor. Ayrıca geceleri Kamboçya Bayrağı renklerinde (mavi, kırmızı ve beyaz) ışıklar ile aydınlatılıyor. 

Bağımsızlık Anıtı

Bence anıta göre yanında yer alan park çok daha güzel ve ilgi çekici. 

Anıttan sonra yürüyerek Wat Botum’a gidiyoruz. Kraliyet Sarayı’na yakın bir konumda olan tapınakta kentin önde gelenlerinin küllerinin gömüldüğü “stupa”lar yer alıyor. 

Kraliyet Sarayı’na yürüyoruz ve o gün için kapalı olduğunu öğreniyoruz. Biz de Ulusal Kamboçya Müzesi’ni (National Museum of Cambodia) ziyaret etmeye karar veriyoruz. Müzenin fikir babası George Graslier. Kendisi başta sanat ve tarih olmak üzere sayısız ilgi ve uzmanlık alanı olan bir ressam. 1920 yılında açılan müze, sadece 1975-1979 yılları arasında Kızıl Khmerler yönetimdeyken kapalı kalıyor. Müzede tarih öncesi, Angkor öncesi, Angkor dönemi ve Angkor sonrasına ait heykel, seramik ve etnografik nesneler dâhil olmak üzere Khmer kültürüne ait koleksiyonlar sergileniyor. 

Ulusal Kamboçya Müzesi

Hinduizm Tanrılarından bazıları

Ölüm tarlalarına geçmeden önce, Kamboçya’nın yakın ama bir o kadar da karanlık bir döneminden bahsetmek istiyorum. 1975-1979 yılları arasında “Demokratik Kampuchea” olarak da bilinen Kızıl Khmer rejimi, köklerini farklı komünist inanç ve siyasetlerden alan radikal bir ideolojiyle ülkeyi yönetiyor. Yönetime geldikten birkaç gün sonra, kendi güç alanlarındaki tüm şehirleri boşaltıp bu şehirlerde yaşayanları evlerinden ayrılmaya ve tarım komünlerinde yeniden bir araya gelmeye zorluyorlar. Okullar, pagodalar, endüstriler ve fabrikalar dâhil olmak üzere eski devletin kurumlarını yok ediyorlar. Aydınları, profesyonelleri ve din adamlarını öldürüyorlar. Din ve gelenekleri yasaklayarak bir tarım-otarşik toplum kurmak istiyorlar. 

Karşı çıkanlara ağır işkenceler yaparak öldürüyorlar. O dönemde ithal saat ya da gözlük bile kullanıyor olmanız öldürülmeniz için birer gerekçe. Hatta hastalandığınızda ithal ilaç kullanmanız kesinlikle yasak. Sadece onların yerli üretim ilaçlarını kullanılabiliyorsunuz. Kadın, erkek, çoluk çocuk fark etmeksizin tüm halk siyah renkte ve tek tip giyinmek zorunda. Kadınlar dâhil herkesin saçları kısa olmalı. Özel mülkiyet, aile kavramı (anne-baba-kardeş vb.) ya da kişisel eşya gibi şeyler yok. Kızıl Khmer rejimi, yönetimde olduğu yalnızca dört senede 2 milyondan fazla insanı (nüfusun yaklaşık %25-30’u) öldürüyor. 

Sol taraftaki kadınların sağ taraftaki erkeklerin giymek zorunda oldukları kıyafetler

O dönemde ülkedeki okullar kapatılıp, sorgu ve işkence merkezlerine dönüştürülüyor. Tuol Sleng Soykırım Müzesi de o okullardan biri. S-21 olarak bilinen bu yerde okumuş, devlette önemli konumlara sahip insanlar, vahşice işkence yöntemleri uygulanarak öldürülüyor. S-21 hapishanesinde 17 binden fazla insan zorla çalıştırılıyor ve işkenceye maruz bırakılıyor. Dört yıl boyunca bu hapishaneye girip sağ çıkabilen dördü çocuk olmak üzere sadece on iki kişi var.

Kızıl Khmerlerden sonra bu işkence merkezi, müzeye dönüştürülerek burada yaşananları tüm çıplaklığıyla gözler önüne sermeyi amaçlıyor. Ve hiç şüphesiz amacını gerçekleştiriyor. Müzeden çıktıktan sonra bir süre kendimize gelemiyoruz. Oysa çok daha sert bir durak bizi bekliyor: Ölüm Tarlaları.

Ertesi günün sabahında, kentin biraz dışında yer alan Ölüm Tarlaları’na (Choeung Ek Genocidal Center) gidiyoruz. Müzede gördüklerimizden sonra daha fazla ne olabilir ki diye düşünürken; güneşli, aydınlık, güzel bir güne rağmen Ölüm Tarlaları hüzün ve kasvet kokuyor.

Choeung Ek Soykırım Merkezi (Ölüm Tarlaları)

Kızıl Khmerler yönetimi sırasında ülkenin birçok yerinde toplu infazlar yapılıyor. Öldürülen bu insanları bir zaman sonra tek tek gömmekle uğraşmak istemediklerinden, derin bir çukur kazarak toplu olarak gömüyorlar. Bir zamanlar Çin Mezarlığı olan Choeung Ek Soykırım Merkezi de bu ölüm tarlalarından sadece bir tanesi. 

Birkaç yıl boyunca neredeyse her gece, mahkûmlar öldürülmek üzere kamyonlarla ölüm tarlalarına götürülüyorlar. Bu insanlar, acımasız işkencelere katlandıktan sonra kafataslarından vurularak veya boğazları kesilerek kitlesel olarak öldürülüyorlar. 

Ölüm Tarlaları’na yapılan bir anıt stupada, öldürülen kişilerin kemikleri ve kafatasları yer alıyor.

“Daha sonra intikam alamasınlar” diye, kurbanların çocukları da onlarla birlikte burada öldürülüyor. 

Yakın arkadaşım Fatoş, Kamboçya’ya gideceğimizi duyduğunda “Biliyor musun Ölüm Tarlaları’nın karşısında Yaşam Tarlaları kuran Türk bir kadın var. Oradaki bir köye aşevi açmış. Sosyal medyadan takip ediyorum. Çok güzel işler yapıyor.” diyor. “Ölüm Tarlaları’na gittiğinizde oraya da mutlaka uğramalısın.” diye de ekliyor. Aslında bir öğlen arası sohbetinde geçen bu küçük detay, kendi gibi kalbi de ruhu da güzel bir insanla tanışmama vesile oluyor.

Bu kadar derinden acılar yaşamış, artık kimseye güvenmemeyi acı tecrübelerle öğrenmiş bu insanları elinden geldiğince güldürmeye, ihtiyaçlarını gidermeye çalışan bu kadın, Ayn. Bir gazete haberi okuduktan sonra hiç bilmediği bir ülkeye, ne dediklerini anlamadığı insanlarla dolu bir köye gidiyor. Ölüm Tarlaları’nın karşısındaki köye kendi imkânlarıyla bir aşevi açıyor. Kadınların maddi özgürlüğünü kazanabilmesi için eğitimlerin verileceği ve üretimlerin yapılacağı bir atölye kuruyor. Çocuklara İngilizce dersleri verebileceği bir sınıf hazırlıyor. Ve tüm bunlara da ölüme inat “Yaşam Tarlaları” adını veriyor.

Arazi alacak maddi imkânları olmadığı için dere yatağına yapılan evler. Birçoğunda mutfak ya da banyo bile yok. (Fotoğraflar Ayn’ın ilgilendiği köyden)

Ayn ile buluşmaya Yaşam Tarlaları’na doğru yola çıkıyorum. Vardığımda haftalık gıda, bebek maması, bebek bezi gibi yardımların dağıtıldığı bir ana denk geliyorum. Her gelen derin bir minnet duygusuyla Ayn’a teşekkür ediyor. Bu durumdan o kadar çok utanıyor ki “Hadi gelin, sizi köydeki Starbucks’a götüreyim ve birer kahve ısmarlayayım” diyor. Tabii ben ne olduğunu anlamıyorum. Yaşam Tarlaları’nda gönüllü olarak çocuklara İngilizce dersi veren Ece, ben ve Ayn yürümeye başlıyoruz. Köyün yanından geçerken Ayn çocuklara sesleniyor. Bir anda çevremizde bizimle birlikte yürüyen bir sürü çocuk yanımızda bitiveriyor. Köy bakkalına (Starbucks 😊) vardığımızda önce çocuklara kek ve süt dağıtıyoruz. Gözleri ışıl ışıl bu minikler yanımızdan ayrıldıktan sonra biz de kahvelerimizi içiyoruz.

Kahvelerimizi içtikten sonraki durağımız bir Müslüman köyü. Bu köyün durumu da ne yazık ki farklı değil. Ayn, yapılan bir bağış sayesinde evi olmadığı için teknenin üstünde yatan kişilere aşevi açmayı düşünüyor. Biz de detayları konuşmaya Müslüman köyüne doğru yola çıkıyoruz. Vardığımızda Cuma namazına denk geldiğimiz için caminin avlusunda imamı bekliyoruz. O sırada yanımıza gelen bir teyze bize Yasin okuyor.

Eğer siz de hiç tanımadığınız, belki hayatınız boyunca hiç görmeyeceğiniz bu çok zor durumdaki birbirinden güzel insanlara ufak da olsa bir yardımda bulunmak isterseniz, instagram’dan aynebilim hesabına ya da aynebilimben@gmail.com adresine yazarak Ayn’a ulaşabilirsiniz.

Köyde geçirdiğim bu farklı gün hem zihnimde çok farklı bir farkındalık yaratıyor, hem de az da olsa insanlara dokunabilmek ruhuma çok iyi geliyor. Sahilde kurtaramadığımız denizyıldızlarındansa, denize atmayı başardıklarımıza odaklanmamız gerektiğini fark ediyorum… Tüm kalbimle, her birimizin, insanların hayatında küçük de olsa farklar yarattığı bir dünya olmasını diliyorum. Ve elbette iyiliğin covid’den daha bulaşıcı olmasını…

Phnom Penh Videosu

Asya Seyahatimizin diğer durakları:

- Ko Chang yazısı için tıklayınız.

- Siem Reap yazısı için tıklayınız.

- Tayland adaları için tıklayınız. 

- Ko Chang yazısı için tıklayınız.

- Ko Samet yazısı için tıklayınız.

- Ko Samui yazısı için tıklayınız.

- Ko Phangan yazısı için tıklayınız.

- Ko Tao yazısı için tıklayınız.