Siem Reap

Bir aylık Tayland seyahatimize senelerdir çok merak ettiğimiz Kamboçya’yı da dâhil etmeye karar verdiğimizde, burada bulunmuş-bulunmamış birçok insanın ülkeye dair çok kesin hükümleri olduğunu fark ediyoruz. Aralarında birkaç kilometre olmasına karşın Tayland’ın aksine orada asla yaşanamayacağını söyleyenler, hırsızlık-kapkaçla ilgili tedirgin olanlar ve bel çantası kullanmamızı tavsiye edenler, temizlik ve temel ihtiyaçlar konusunda ciddi sıkıntı yaşayabileceğimiz konusunda uyaranlar… Gerçek bir fikrimizin oluşması için kendi gözlerimizle görmemiz gerektiğini çok iyi bilsek de, ister istemez cebimizde bu tarz sorular ve önyargılarla Chiang Mai’den Siem Reap’a doğru yola çıkıyoruz.

Havalimanında 30 dolar karşılığında bir aylık vizemizi aldıktan sonra, bizi otelimize (Rambutan) götürecek olan Tiger’la buluşuyoruz. (Siem Reap’ta her yere, zaman içinde çok seveceğimiz ve hala ara ara mesajlaşacak kadar arkadaşlık kuracağımız Tiger’la gidiyoruz. Gönül rahatlığıyla tavsiye edeceğimiz bu dünya iyisi insanla iletişim kurmak isterseniz, telefonu +855 93 233 053) Daha otele giderken, tıpkı Tayland gibi ana geçim kaynağı turizm olan bu ülkede de pandeminin çok zor geçtiğini -hala geçmekte olduğunu- görüyoruz. Normalde oturacak yer bulunamayan turistik yerlerdeki insan kalabalığı, yerini hüzünlü bir sessizliğe bırakmış.

Siem Reap günlerimizde bize eşlik eden Tiger

Siem Reap’a asıl geliş amacımız Angkor Wat Arkeolojik Parkı’nı ziyaret etmek. Otele eşyalarımızı bırakıp biraz dinlendikten sonra gün batımını izleyebilmek için yola çıkıyoruz. Öncelikle park için bilet almamız gerekiyor. Düşük sezonda Siem Reap’ta olduğumuzdan tek günlük bilet ile arkeolojik parkı iki gün gezebiliyoruz (ki bu bizce yeterli). Ayrıca biletlerimizi almaya gittiğimiz sırada Sear Voeurn ile tanışıyoruz. Kartını göstererek rehber olduğunu ve arkeolojik parkı gezerken bir rehbere ihtiyacımız olup olmadığını soruyor. İçinde binlerce yıllık tarihi barındıran bu yeri rehbersiz gezdiğimizde sadece “taştan topraktan” ibaret olacağını ve altında yatan derinlikleri anlayamayacağımızı düşündüğümüzden, kendisiyle ertesi gün sabaha karşı buluşmak üzere sözleşiyoruz. Kentteki birçok kişinin aksine çok iyi İngilizce konuşuyor olması da önemli bir detay. Bu tarihi mabedi gezerken kendisinden Khmer İmparatorluğu’na, Budizm’e ve Hinduizm’e yönelik sayısız şey öğreniyoruz. Yolunuz bir gün bu diyarlara düşerse tıpkı Tiger gibi onun da telefon numarasını ve mail adresini sizler için buraya bırakıyorum. 

Sear Voeurn, +85585612442, voeurnsear1980@gmail.com

Angkor Wat Arkeoloji Parkı, dokuzuncu yüzyılla on beşinci yüzyıl arasında Khmer İmparatorluğu’nun çeşitli başkentlerinden geriye kalan devasa bir arkeolojik alan. Yaklaşık 400 kilometrekarelik (40.000 ha) bir alana yayılıyor. Bir futbol sahasının ortalama 0,71 ha olduğu düşünüldüğünde ne kadar büyük bir alandan bahsettiğimin daha iyi anlaşılacağını varsayıyorum. Başta dünyanın en büyük dini anıtı Angkor Wat olmak üzere çok sayıda tapınaktan, etkileyici anıtlardan, su yolları ve kanallarından oluşuyor. Angkor Wat, Bayon, Preah Khan ve Ta Prohm gibi Khmer mimarisinin örnekleri olan tapınaklar sembolik anlamlarla dolu. İlk Hinduizm tapınağı olarak yapıldıktan sonra Khmerlerin Budist olmasıyla Budizm tapınakları da ekleniyor. Bu tapınakları yaptıran kralların ve yapımında çalışanların cennete gideceğine inanılıyor. 

Ardışık başkentlerin mimarisi ve düzeni, Khmer İmparatorluğu içinde yüksek düzeyde bir sosyal düzen ve sıralamaya tanıklık ediyor. Bu nedenle Angkor, kültürel, dini ve sembolik değerleri örnekleyen ve aynı zamanda yüksek mimari, arkeolojik ve sanatsal değere sahip önemli bir alan.

En ilginç yanlarından biri de parkta yerleşim alanlarının olması. Parkın çevresine yayılmış olan köylerdeki insanların ataları, Angkor dönemine kadar uzanıyor. Dünyanın dört bir yanından bu tarihi yapıları incelemeye gelen turistlere hediyelik eşya, soğuk içecek ve yiyecek satmak dışında, aslında alanın çevresine yayılmış pirinç tarlalarında tarımcılıkla uğraşıyorlar.

Arkeoloji park hakkında kısa bir bilgi verdikten sonra gelelim bizim gezip gördüklerimize. Biletlerimizi aldıktan sonra hiç vakit kaybetmeden gün batımını izlemeye Phnom Bakheng’e doğru yola koyuluyoruz. Bir yere kadar taşıtla ulaşıp sonrasında tırmanmamız gerekiyor. Yanımıza su almayı unutmamız ve hava sıcaklığının 40 derece olması, bu tırmanış ve sonrasını bizim için bir hayli zorlaştırıyor. Yine de arkeolojik parkın ve el değmemiş ormanın üstünden batıp giden güneşi ve yarattığı manzarayı görünce, kesinlikle buna değdiğini düşünüyoruz. 

Birkaç sene öncesine kadar iğne atsanız yere düşmeyen (hatta sıklıkla kuyruk oluşan) bu yerde, şimdilerde çoğunluğunu yerli turistlerin oluşturduğu bir grup insan gün batımını izliyor.

Phnom Bakheng Tapınağı, dokuzuncu yüzyılın sonları ile onuncu yüzyılın başları arasında inşa ediliyor. İlk Khmer başkentinin devlet tapınağı, basamaklı piramit bir yapıdan ve yedi seviyeli teraslardan oluşuyor.

Güneşe, ertesi sabah Angkor Wat’ta yeniden karşılamak üzere veda ediyoruz. Sabah 4:30’da rehberimiz ile buluşup, güneşin doğuşunu izleyeceğimiz Angkor Wat’ın yanındaki gölün kıyısında yerimizi alıyoruz. Olağanüstü bir atmosferde, kuş sesleri eşliğinde gün doğumunu seyrettikten sonra tapınakları gezmeye başlıyoruz. 

Angkor Wat’ta gün doğumu

Angkor Wat, on ikinci yüzyılda Kral II. Suryavarman tarafından yaptırılıyor. “Wat” Khmer dilinde tapınak anlamına geliyor. Bu tapınak, Brahma ve Shiva ila birlikte Hinduizm’in en büyük üç tanrısından biri olan Vishnu'ya adanıyor. Bir mezar tapınağı olduğu ve batan güneş ile ölüm arasındaki ilişkiye ithafen tapınağın batıya baktığı düşünülüyor. 

Tapınağın duvarlarında geleneksel Khmer dansı olan apsana dansçı figürleri ve lotus çiçekleri yer alıyor.

Duvar oymalarının bazılarında savaşlar anlatılıyor. Buradaki farklı giyimler ya da yüz detayları farklı milletleri temsil ediyor. Rehberimize göre asıl Tay halkı, Khmer soyundan geliyor.

Arkeolojik parktaki bir diğer durağımız, Kral VII Jayavarman’ın annesinin onuruna yaptırdığı Ta Prohm Tapınağı. Bir diğer deyişle, Tomb Raider Tapınağı :) Angelina Jolie’nin başrolünde olduğu Tomb Raider filmindeki bazı sahneler bu tapınakta çekildiği için bu isimle de anılıyor.

Angkor Wat, Khmer İmparatorluğu’na başkentlik yaptıysa, Ta Prohm da tartışmasız “orman krallığına” başkentlik yapıyor. Mistik bir havaya sahip bu yerde, ağaçlar devasa köklerini yüzyıllık taşların üzerine yayarak duvarları ve terasları birbirinden ayırırken, dalları ve yaprakları yapılar üzerinde iç içe geçerek sanki bir çatı oluşturuyor. Ta Prohm’da dolaşırken duvarın üzerinden kök salan ağaçlarla taşların yüzyıllardır süren acımasız savaşını fark ediyoruz. 

Ta Prohm, nam-ı diğer Tomb Raider Tapınağı

Adettenmiş, her gelen turist bir Tomb Raider pozu veriyormuş. Bu da bizden :)

Rehberimiz, Angelina Jolie gibi poz vermemi istiyor. Ama ben filmi izlemedim ki :)

Her bir köşesi tarih kokan ve film sahnesini andıran Ta Prohm’dan ayrılıp Khmer İmparatorluğu'nun son başkenti olan Angkor Thom’a doğru yola çıkıyoruz. Yola çıkıyoruz diyorum, çünkü yazımın başında da bahsettiğim gibi burası çok büyük bir alan. Her yeni durağa Tiger’ın tuk tuk’u ile gidiyoruz.

Khmer dilinde “Büyük Krallık” anlamına gelen Angkor Thom’ın beş giriş kapısı var. Kente gelenlerin hepsi buradan geçmek zorunda. Hendek boyunca yapılmış olan giriş kulelerinde her biri dört ana yöne bakan yüz oymaları bulunuyor. Ayrıca her kapının alt yarısı, üç başlı bir fil gibi yapılıyor. Hindu tanrısı Indra, her iki yanında bir Apsara (suda yaşadığına inanılan dişi peri) ile filin ortasında oturuyor.

Angkor Thom doğu kapısı

Kentin tam merkezinde Bayon Tapınağı ve çevresinde saray görevlilerinin, rahiplerin ve askerlerin kullandığı binalar bulunuyor.  

Kralın dansçılarıyla beraber kullandığı havuzu. Bence “Royal Spa” da denilebilir :)

Phimean Akas

Açıkçası mimarisiyle, barındırdığı felsefi yanıyla arkeolojik park içerisinde gördüğümüz hiçbir yapıya benzemeyen Bayon Tapınağı bizi büyülüyor. Hatta itiraf etmek gerekirse, Angkor Wat’tan daha etkileyici buluyorum. Uzaktan tapınağa doğru yürüdükçe hangi detaya bakacağımızı şaşırıyoruz. 54 kulenin dört bir tarafına oyulmuş büyük yüz kabartmaları bulunuyor. Buradaki kuleler, Khmer İmparatorluğu’nun eyaletlerini temsil ederken, yüzler ise iyilikseverliği dört yöne yansıtan Budist tanrısı Lokeshvara'yı temsil ediyor. Kulelerin en uzun olanıyla başkent sembolize edilirken, diğer kulelerden yüksek olmasıyla kralın başkentten tüm eyaletleri görebildiği vurgulanıyor.

Angkor Wat ve Angkor Thom’daki kalabalıktan biraz uzaklaşmak için rehberimize önerebileceği farklı bir yer soruyoruz. Bize tuk tuk ile 30-40 dakika mesafedeki Banteay Srei Tapınağı’nı öneriyor. Kral tarafından yaptırılmamış birkaç tapınaktan biri olan Banteay Srei, “The Lady Temple”, “The Tiny Temple” ve “The Pink Temple” olarak da biliniyor. Angkor Wat ve Bayon Tapınağı’ndan farklı olarak ihtişamı ve heybetinden çok, pembemsi kumtaşına dantel gibi işlenmiş duvar oymalarında saklı detaylarıyla öne çıkıyor. Kesin olan bir şey var ki, bu tapınak da en az diğerleri kadar görülmeye değer.

Sit alanında son olarak Preah Khan Tapınağı’nı ziyaret ediyoruz. Kral Jayavarman VII tarafından on ikinci yüzyılın sonunda babasının onuruna yaptırılan tapınakta, geniş bir hendekle çevrili olan dış duvarlar büyük bir ormanlık alanı çevreliyor. Bu tapınağa yalnızca ormanlık alanda yürüyüş yapmak için bile gidilebilir.

Banteay Srei Tapınağı’ndan Preah Khan Tapınağı’na geçerken yolumuzun üzerindeki Kamboçya Mayın Müzesi’ne uğruyoruz. Kamboçya tarihi boyunca savaş içinde olmuş bir ülke. Özellikle 1975 yılında Kızıl Khmerler yönetimiyle başlayan ve Vietnam istilasıyla devam eden süreç, gerçekten inanılmaz acıklı. Savaşın en ciddi zararlarından biri de ülkenin çeşitli bölgelerine gömülmüş olan mayınlar. Bakıldığında çok yakın bir tarih olan 2019 yılında bile hala ülkede patlayan mayınlardan ölen ve yaralanan insanlar var.

Kamboçya Mayın Müzesi’nin kurucusu Aki Ra. Ne zaman doğduğunu tam olarak bilmeyen, ona 1970 yılında doğduğu söylenen Aki Ra, aslında bir çocuk asker. (Esasında adını da bilmiyor. Yıllar içinde kendisine takılan lakaplardan en sevdiğini kullanıyor.) Beş yaşından önce anne ve babası, Kızıl Khmerler tarafından öldürülüyor. 10 yaşına geldiğinde eline silah verilerek ülkesi için savaşması isteniyor. Kendini bildi bileli silah tutan bu çocuğun oyuncakları ise mayınlar oluyor. Bu küçücük bünyeye göre normal hayat sadece savaştan ibaret. Çünkü diğer türlüsünü hiç görmemiş. Yıllarca dünyadaki tüm çocukların da onun gibi bir hayatı olduğunu düşünüyor. Bir zamanlar en yakın arkadaşının mayınlar olduğunu söylüyor. (İlgilenenler için bir zamanlar Kamboçya’da çocuk asker olan küçük bir kız çocuğunun gözünden yaşananları anlatan Önce Babamı Öldürdüler (First They Killed My Father) filmini önerebilirim.)

Aki Ra, 1987 yılında Kızıl Khmerler ordusundan ayrılıp Vietnam askerleriyle birlikte Kızıl Khmerler’e karşı savaşıyor. Daha sonra Vietnam’ın ülkeyi terk etmesiyle Kamboçya Ulusal Askeri birlikleriyle beraber savaşmaya devam ediyor. 1993 yılından sonra, önce Birleşmiş Milletler sonrasında başka hükümet dışı kuruluşlar (NGO) ile bir zamanlar kendi elleriyle yerleştirdiği mayınları temizlemeye başlıyor. Etkisiz hale getirdikleri mayınları ve yaşananları diğer insanların da görebilmesi için Kamboçya Mayın Müzesi’ni kuruyor. Müzenin girişindeki kafeden ve müzeden (bilet ve hediyelik eşya vb.) elde ettiği gelir ile savaş sırasında anne ve babasını kaybetmiş çocuklara bakıyor.

Buraya kadar gelirseniz, tapınaklara dalıp Mayın Müzesi’ni es geçmemenizi öneririm. Bakış açınızı değiştiren, arkasında inanılmaz derin hikâyeler olan bir yer.

Bahsettiğim tapınaklarda ve Mayın Müzesi’nde geçirdiğimiz iki yorucu ama dolu dolu günün ardından, Siem Reap’taki son günümüzü kentin dışındaki Phnom Kulen Milli Parkı’na ve Tonle Sap Gölü’nde tekne gezisine ayırıyoruz. 

Phnom Kulen Milli Parkı arabayla yaklaşık iki-iki buçuk saat uzaklıkta yer alıyor. Khmer İmparatorluğu’nun doğum yeri olduğuna inanılıyor. Coğrafi güzelliğinin yanında birçok tapınağa da ev sahipliği yaptığı için yerli halk için kutsal bir alan. Parktaki 1000 Lingas, Preah Ang Thom ve meşhur şelale başlıca cazibe noktaları. 

Dağın tepesine tırmanmadan ilk olarak Hindu tanrısı Shiva'ya bir övgü olarak nehrin tabanındaki taşlara oyulmuş bin tane sembolün bulunduğu 1000 Lingas’a uğruyoruz. Lingalar en iyi su seviyesinin düştüğü kuru mevsimde görülebiliyor. Malum biz ıslak mevsimde Kamboçya’da olduğumuzdan buradaki lingaları net olarak göremiyoruz. (Linga: Hinduizm'de tanrı Şiva'yı simgeleyen ve üretken gücün bir amblemi olarak saygı gören bir adak nesnesi)

Dikkatli olarak bakıldığında nehrin sol tarafında lingalar görülebiliyor.

Preah Ang Thom ise milli parkın tepesinde yer alıyor. Tapınağın içinde doğal kumtaşına oyulmuş sekiz metre uzunluğunda nirvanaya ulaşmış Buda heykeli bulunuyor. Bu nedenle tapınak “Yatan Buda Tapınağı” olarak da anılıyor. 

Bu tapınak Budistler için çok kutsal bir alan. İnsanlar, heykelin çevresinde ibadet ediyorlar. Onları rahatsız etmeden heykelin çevresini turlayıp bir sonraki durağımız olan Phnom Kulen Şelalesi’ne gidiyoruz.

Şelale iki seviyeden oluşuyor. İlk kısmı daha kısa bir mesafeden dökülüyor ve su seviyesi düşük. İkinci kısmı yüzülebilecek derinlikte. Şelalenin girişinde üstümüzü değiştirebileceğimiz kabinler ve eşyalarımızı kitleyebileceğimiz kasalar var. 1 dolar karşılığında kasa kiralayabiliyorsunuz. 

Daha önce de söylediğim gibi yağmur mevsiminde olduğumuzdan şelalenin suyu çok bulanık. Bu nedenle şelalede yüzmek istemiyorum. Ama Ömer serinlemek için kendini şelaleye atınca dayanamayıp ben de giriyorum :) Serin su ikimize de çok iyi geliyor. 

I. şelale

II. şelale

Bir süre şelalenin altında serinledikten sonra nehirde tekne turu yapmak üzere Meanchey Kampong’a gidiyoruz. Nehirden Tonle Sap Gölü’ne kadar gidiyoruz. Çevremizde yüzen köy (floating village) olarak bahsedilen bir yerleşim alanı var. Siem Reap’a gelmeden yaptığım araştırmalarda mutlaka bir yüzen köyün ziyaret edilmesi öneriliyor. Ancak geldiğimde hayal kırıklığı ve burukluk yaşıyorum. Burayı turistik bir mekân gibi göstermelerine rağmen aslında burası arazi alıp ev yapacak parası olmayanların dere yataklarına yaptıkları evlerden oluşan bir köy! Evleri uzun direklerin üzerine yaptıklarından yağmur mevsiminde yükselen sularla birlikte bu evlerin ayak kısımları gözükmüyor ve evler suyun üzerinde yüzüyormuş gibi görünüyor. 

Bu tarz köylerde kanalizasyon sistemi olmadığından kanalizasyonlarını nehir sularına bırakıyorlar. Aslında bakarsanız karınlarını bu nehirden tuttukları balık ile doyurup banyolarında bu suyu kullanıyor ve çamaşırlarını burada yıkıyorlar. Hatta yemeklerinde kullanmak için gerekli suyu da buradan temin ediyorlar. Söylediğim gibi, bu bölgeyi turistik bir yer gibi görmenin doğru olmadığını düşünüyorum ama girişte bilete ödediğimiz ücretin buradaki insanlar için kullanılıyor olması içimizi rahatlatıyor.

Tonle Sap Gölü

Fotoğrafta gördüğünüz gibi bu köylerde yaşayan çocukların eğlencesi nehirde yüzmek

Siem Reap için ayırdığımız dört gün bir çırpıda geçiyor. Sadece Angkor Wat’tan ibaret olmayan bu kentte; hem nehir ve göl kenarında, hem dağ kısmında, hem de merkezdeki yerli halkın yaşamlarına yakından tanıklık ediyoruz ve buradan ayrılırken dünyanın hiç adil bir yer olmadığına bir kez daha kanaat getiriyoruz. Hani “coğrafya kaderdir” derler ya, onu anlamak bir yana, tüm çıplaklığıyla yaşıyoruz…

Asya Seyahatimizin diğer durakları:

- Ko Chang yazısı için tıklayınız.

- Phnom Penh yazısı için tıklayınız.

- Tayland adaları için tıklayınız. 

- Ko Chang yazısı için tıklayınız.

- Ko Samet yazısı için tıklayınız.

- Ko Samui yazısı için tıklayınız.

- Ko Phangan yazısı için tıklayınız.

- Ko Tao yazısı için tıklayınız.