Fas (Morocco) Rehberi

Sekiz günlük Fas seyahatimizde nerelere gittiğimize ve neler yaptığımıza geçmeden önce Fas'a giden herkesin bilmesi gereken bilgilerden oluşan bir rehber hazırladım. Fas gezi notlarımda görüşmek üzere...

Fas nerede?

Fas, Afrika’nın kuzeybatısında yer alıyor. Avrupa’ya Cebelitarık Boğazı’yla bağlanan ve İspanya’dan sadece 14 km uzaklıkta bulunan Fas’ın sınır komşuları Cezayir ve Moritanya.

Fas’a vize gerekiyor mu?

Türklerden vize istenmiyor. Sadece hem giriş hem çıkışta pasaport kontrolünden önce bir form dolduruyorsunuz.

Fas’a gitmeden aşı olmalı mıyım?

Sağlık Bakanlığı’na bağlı Seyahat Sağlığı Merkezi’ne göre Fas’a gitmeden önce olmamız gereken herhangi bir aşı yok. Ancak biz giderken yanımıza kene ve sinek kovucu sprey aldık. Çöl de dâhil bu spreyi hiçbir yerde kullanma ihtiyacı duymadık.

Fas’ta hangi diller konuşuluyor?

Ülkenin resmi dili Arapça olmasına rağmen uzun yıllar Fransız sömürgesi oldukları için seyyar satıcıdan otel işletmecisine kadar herkes ana dili gibi Fransızca konuşuyor. İspanya’ya yakın şehirlerinde İspanyolca ve dağlık bölgelerde ise Berberce yaygın olarak kullanılıyor. İngilizce ülke genelinde pek konuşulmasa da turistik yerlerde az da olsa konuşuluyor.

Fas'ın başkenti neresi?

Birçok kişi tarafından Fas'ın başkenti Kazablanka olarak bilinse de, Kazablanka ülkenin ekonomik merkezidir. Fas'ın başkenti Rabat'tır.

Fas’a Nasıl Gidilir?

İstanbul’dan Kazablanka’ya Türk Hava Yolları, Air Arabia Maroc ve Royal Air Maroc firmalarının aktarmasız uçuşları var. Yolculuk yaklaşık 5 saat sürüyor. Ancak aktarmasız olmalarından dolayı bu uçuşların bilet fiyatları oldukça yüksek.

Diğer bir seçenek ise özellikle schengen vizesi olanlar için Avrupa’daki herhangi bir şehirden (Roma, Madrid, Barselona vb.) aktarmalı Fas’a gitmek. Biz de Ankara-İstanbul-Roma uçuşumuzu Pegasus, Roma-Fez uçuşumuzu ise Air Arabia ile yaptık.

Fez Saiss Havaalanı

Fas’ın iklimi nasıl ve ne zaman gidilmeli?

Tanca’dan Agadir’e kadar uzanan kıyı bölgesinde iklim ılıman. Sıcaklık kışın 15°C, yazın 25°C civarında seyrediyor. Bu bölgelerde yılın yaklaşık on ayı güneşli bir hava hâkim. Atlas Dağları ve çöl arasında kalan iç bölgelerde kışlar soğuk, yazlar ise çok kurak. Çöl bölgesinde de gündüzleri çok sıcak ve kurakken, geceleri bir o kadar soğuk.

Çok sıcak havalara ve yağmurlara yakalanmamak için Fas’a gitmek için en uygun aylar sonbahar ve ilkbahar ayları.

Fas’ta hangi para birimi kullanılıyor?

Fas Dirhemi (MAD) kullanıyor. Nisan 2018 tarihinde 1 Euro yaklaşık 11 MAD, 1 MAD ise 0.4 TL ediyor. Biz Fas’a giderken yanımıza Euro aldık. İhtiyacımız kadar kısmını döviz bürolarında bozdurduk. Para bozdururken herhangi bir komisyon istemiyorlar. Etrafta bolca döviz bürosu var.

Fas’a giderken yanınızda yeterli miktarda nakit para bulundurmak önemli. Çünkü yabancı kredi kartlarını kabul etmiyorlar. 8 günlük seyahatimiz boyunca bulunduğumuz Fez, Marakeş, Şafşavan, Merzouga ve Quarzazat şehirlerinin hiç birinde kredi kartımızı kullanamadık.

Fas’ta şehirler arası ulaşım

Fas’ta gezmeyi düşündüğünüz şehirler arasında demir yolu varsa ONCF tren firmasıyla yolculuk yapabilirsiniz. Biletlerinizi gardaki bilet makinalarından rahatlıkla alabilirsiniz. Ancak 1. sınıf bölümden bilet almak istiyorsanız mutlaka gişeden almanız gerekiyor. Özellikle belirtmek isterim ki ne bilet makinasında ne de gişede yabancı kredi kartıyla ödeme yapamıyorsunuz.

2. sınıf tren biletlerinde koltuk numarası bulunmuyor. Erken gelen kapar mantığıyla herkes bulduğu yere oturuyor. Yer bulamayanlar da bir süre ayakta yolculuk etmek zorunda kalıyor. 1. sınıf tren bileti aldığınızda ise altı kişilik kompartımanlarda koltuk numarası belli koltuklarda seyahat ediliyor.

Biz Fez’den Marakeş’e gece treniyle geçtik. 1. sınıf bilet almamıza rağmen çok rahat olduğunu söyleyemeyeceğim. Ayrıca kompartımanlarda içerinin sıcaklığını ayarlayan termometre çalışmadığı için sabaha karşı içerisi inanılmaz derecede soğuktu. O kadar soğuktu ki pantolonumun üstüne Ömer’in pijamasını giyinip, kendi nefesimle kendimi ısıtmaya çalıştım! Gece yolculuğu yapmayı düşünüyorsanız yanınıza mutlaka battaniye ya da kazak tarzı kalın bir şeyler almanızda fayda var.

Otobüs ile seyahat edecekseniz terminaldeki CMT firmasının ofisinden biletlerinizi kolaylıkla alabilirsiniz. CMT firmasını genellikle turistler kullandığından bilet satışında çalışanlar İngilizce biliyor. Ayrıca tren biletinin tersine otobüs biletlerinde koltuk numarası belli. Ancak her yere tren hattı olmadığından özellikle hafta sonu ya da turistlerin çok olduğu zamanlarda otobüs biletleri çok çabuk bitiyor.

Biz Fas’a gitmeden önce Fez-Şafşavan yolculuğumuzu tren hattı olmadığı için otobüs ile yapmayı düşünmüştük. Ancak bir gün öncesinden gittiğimizde hiç bilet kalmadığını öğrendik. Aslında yurt dışı seyahatlerimizde şehirler arası biletlerimizi önceden online almayı tercih ederiz. Fakat Fas otobüs ve tren biletlerini web üzerinden Fas telefon hattı ve kredi kartı olmadan satın alamıyorsunuz.

Fas’ta şehir içi ulaşım

Şehir içinde kullanılan otobüsler var. Ancak ne saatleri belli ne de otobüs şoförleri İngilizce biliyor. Eğer bu otobüsleri kullanmayı düşünüyorsanız önceden otel çalışanlarından bilgi almakta fayda var.

Otobüs dışında özellikle turistler için ülke genelinde taksi kullanımı çok yaygın. İki tür taksi var. İlki Grand Taksiler, Mercedes marka arabaları taksi olarak kullanıyorlar. Yolcu olarak sadece sizi alıyor ve diğer taksiye göre daha pahalı. Ayrıca pazarlık yapamıyorsunuz. Diğer taksi türü ise, kırmızı renkli ve üzerinde petit yazan Petit taksiler. Bunlar Grand taksilere göre daha ucuz, rahatlıkla pazarlık yapabiliyorsunuz. Ancak sizin dışınızda başka yolcular da alıyor.

Fas’ta araba kiralama

Biz Fas’ta araba kiralamadık. Ancak tren ve otobüs ile uğraşmak istemeyenler için araç kiralamak da bir alternatif. Tabelalar çoğunlukla Arapça yazılı, bazı yerlerde Arapça'nın altında Fransızca da yazmışlar. Eğer medinada bulunan bir riyadda konaklamayı düşünüyorsanız medina girişlerinde ücretli otoparklar var.

Ülkede yollar tek şeritli ve halk sahiden çok sert araba kullanıyor. Ayrıca yollar çok bozuk. 8 günlük seyahatimiz boyunca geçtiğimiz yollarda hep bir çalışma vardı. Şehirler arası yollarda çok fazla radar ve polis kontrolü var. Polis kontrolüne gelmeden “stop” yazılı bir tabela var. O tabelayı geçmeden polis sizi çağırana kadar beklemeniz gerekiyor.

Diğer dikkatimi çeken bir husus ise, normalde yol çalışması olan yerlerde bayrak sallayan bir kişinin olması gerekirken burada küçük bir çocuk elindeki sopayı sallıyor! Fez-Şafşavan yolunda eli sopalı çocuğu gördüğümde gözlerime inanamadım. Rehbere sorduğumda çalışmayı haber veriyorlar dedi.

Fas’a neden gideyim?

• Her şeyden önce elbette Sahra Çölü’ne gitmek. Kamp alanına kadar deve ile gitmek, uçsuz bucaksız bir çöle tanık olmak, çölde güneşin batışını ve doğuşunu seyretmek ve geceyi yıldızların altında Berberi çadırında geçirmek gerçekten olağanüstü bir deneyimdi. (Fas’ta çekme ihtimaliniz olan tüm sıkıntılara fazlasıyla değeceğine emin olabilirsiniz)

• Çölün ortasına ya da Atlas Dağları’nın zirvelerine kurulan Berberi köylerini ziyaret etmek. Berberi halkını yakından görmek ve kültürlerini tanımak.

• Sürekli Avrupa’da seyahat etmiş birisi olarak Afrika kıtasına ayak basmak.

• Alçı süslemeleri, mozaikler ve tahta oymalarıyla ince ince inşa edilmiş mimari yapıları görmek.

• Bir de benim gitmeden okuduğum kaynaklarda “Otantik Arap şehirlerinde kaybolmak” gibi tavsiyeler vardı ama hiç gerek yok. Kaybolmayın :) Detaylar gezi notlarımda olacak.

Fas’ta nerede konaklayabilirim?

Medina adı verilen eski şehirde ya da yeni şehirde konaklayabilirsiniz. Ama bence Fas’a kadar gitmişken medinaların içinde konaklamak, şehrin dokusunu ve insanların yaşantısını gözlemlemeniz açısından daha iyi olur.

Ülke genelinde yaygın olarak üç tip konaklama seçeneğiniz var. İlki, diğer tüm ülkelerde de olduğu gibi yeni şehir kısmında modern bir otelde konaklayabilirsiniz. Eğer medinada konaklamak isterseniz iki seçeneğiniz var. İlki “dar” denilen küçük bir avlusu olan geleneksel Fas evlerinde kalabilirsiniz. Diğer seçeneğiniz ise, darlara göre biraz daha büyük, avlusunda küçük bir havuzu olan geleneksel konaklarda yani "riyad"larda konaklayabilirsiniz. Darlara göre biraz daha geniş ve konforlu olan riyadların oda tasarımları da birbirinden farklı olabiliyor. Benim tavsiyem tereddütsüz riyadlar.

Riad Sofia - Marakeş

Fas güvenli mi?

Gitmeden önce okuduğum yazılarda o kadar çok gözüm korkmuştu ki acaba nasıl bir yere gidiyoruz diye düşünmeden edememiştim. Bu nedenle de, ülkedeki herkese tedirgin yaklaştım. Ancak gidip geldikten sonra bana göre İstanbul ya da başka bir Avrupa kenti ne kadar güvenliyse Fas da o kadar güvenli.

Sokaklarda güvenlik problemi olup olmadığını Fez’de konakladığımız yerin işletmesine sorduğumda her yerde kameraların olduğunu ve sürekli polislerin gezdiğini söyledi. Yine de gece geç saatlere kalmazsanız iyi olur diye de eklemeyi ihmal etmedi. Kameraları hiç görmedim ama gerçekten her yerde polisler dolaşıyordu. Ülkenin gelişmemişliği, doğasında barındırdığı kaos ve insanların hal hareketleri genel bir tedirginlik yaratsa da, biz bu açıdan herhangi bir problem yaşamadık.

Fas temiz mi?

Bu soruyu cevaplarken öncelikle sadece bir iki şehir görüp değil; Fez, Şafşavan, Marakeş, Ouarzazate, Skoura, Tinghir, Erfoud ve Mezouga şehirlerini gezdikten sonra belli bir kanıya vardığımı belirtmeliyim.

Fas bu güne kadar gördüğüm açık ara en pis ülkeydi. Özellikle Fez’de bu pislik tavan yaptı diyebilirim. Erkekler tuvaletleri geldiği yerde duvara dönüp tüm ihtiyaçlarını karşılıyorlardı. Genel olarak hem kadın hem erkek herkes sürekli tükürüyordu ki bu tükürük sizin üstünüze falan gelir mi gibi bir kaygıları da yoktu! Dışarıda gördüğümüz yemekler diğer gittiğimiz yerlerin aksine insanı yemek yemekten soğutacak cinstendi. Tüm bunlara sokakların inanılmaz dar olmasını da eklerseniz, gerisini size bırakıyorum :)

Ayrıca kaldığımız otelleri ayrı tutarsak (bu açıdan kalacağınız yeri seçerken ekstra özen göstermeniz çok önemli), dışarıda kullandığımız tuvaletlerde su, sabun ve tuvalet kâğıdı hiçbir zaman aynı anda yoktu. Üçünden birine denk geldiğimizde dünyanın en mutlu insanı oluyorduk diyebilirim. Tuvaletler ücretli (1-2 MAD) ama o kadar pis ki inanılır gibi değil. En az yarısında sifon da çalışmıyordu. Keyfinizin kaçmaması adına konforlu bir otelde kalmanız çok önemli.

Fas’ta Giyim

Açıkçası ben de gitmeden önce bu konuda çok kararsız kaldım. Sonuçta Fas tutucu ama bir yandan da turistik bir ülke. Fas’ta geçirdiğimiz 8 gün boyunca neredeyse hiç kadınla muhatap olmadık. Sokaklarda erkek nüfus hâkim. Faslı kadınların hemen hemen hepsinin de başları kapalı. Başı kapalı olmayan kadınlar da daha bol ve dökümlü, hatları belli etmeyen kıyafetler giyinmeyi tercih ediyorlar.

Turistler arasında mini etekle gezmeyi ya da şort giyinmeyi tercih edeni de vardı. Herhangi bir taciz olayı ya da laf atma gibi bir durum ile karşılaşmadım. Ancak buradaki asıl konu Faslı erkeklerin bakışları ciddi anlamda çok rahatsız ediciydi. Özellikle turistin daha az olduğu Fez için bunu söyleyebilirim. Marakeş ve çöl turuyla gittiğimiz diğer şehirler daha turistik olduğu için Fez kadar rahatsız edici değildi.

Ben açıkçası hem güneşten korunmak hem de rahatsız edici bakışlara maruz kalmamak için şalvar pantolon giyinmeyi tercih ettim.

Ayrıca şunu da belirtmek isterim ki eğer çöle gidecekseniz yanınıza mutlaka kalın bir şeyler almakta fayda var. Geceleri sıcaklık birden düştüğünden çölde akşamları üşüyebilirsiniz.

Fez Medinası

Fas’ta Yardım (!)

Özellikle medinalarda dolaşırken esnaf ya da sokakta gezinen kişiler size laf atacaklardır. Önce nereli olduğunuzu soracaklar, siz Türk olduğunuzu söylediğiniz zaman “Erdogan, Erdogan” diye yanıt verecekler. Sonra nereye gittiğinizi soracaklar, siz de dolaştığınızı ya da gittiğiniz yeri söylediğinizde sizinle beraber yürüyecekler. Gideceğiniz yere vardığınızda ise sizi oraya götürdüğünü söyleyerek para isteyecekler. Para vermek istemezseniz siz para verene kadar peşinizi bırakmayacaklar. En sonunda cebinizden çıkarıp verdiğiniz parayı da az bulacaklar ve beğenmeyecekler.

Böyle bir durum yaşamak istemiyorsanız yanınıza size yardım etmek için gelenlere özel bir yere gitmediğinizi, sadece sokaklarda dolaştığınızı söyleyin. Tabii ilk söylediğinizde peşinizi bırakmayacaklar ama yanınızda o kişi yokmuş gibi davranıp onun söylediği yerlere de gitmezseniz en sonunda sinirlenerek peşinizi bırakacaktır.

Kısaca, tüm Fas halkı için demiyorum ama çok büyük bir çoğunluğu oluşturanlar, Fas’a gelen turistleri sadece yolunacak kaz gözüyle görüyorlar. Üzgünüm cidden böyle bir yorum yapmak istemezdim ama durum tam anlamıyla böyle. Önce medinanın daracık sokaklarında yol kapalı, bugün cuma bu yoldan gidemezsin gibi cümlelerle sizi farklı yollara yönlendirip sonra da sizi ana yola çıkarıp yine para istiyorlar. Bizim tüm mevzuyu anlamamız 10 dakika sürdü ama özellikle yabancıların halini görmek üzücüydü.

Bana göre?

Tüm bu yazdıklarımdan sonra Fas’ı beğenmediğim ya da gittiğime pişman olduğum gibi bir algı oluşmasını istemem. Bu seyahat bu güne kadar gittiğim hiçbir ülkeye benzemeyen çok farklı bir deneyim oldu. Afrika kıtasına ilk kez ayak bastım. Hep başkalarından duyduğum deneyimleri kendim yaşadım.

Özellikle develerle kervan halinde çöle gitmek, geceyi milyonlarca yıldızın altında berberi çadırında sevdiğin kişiyle beraber geçirmek muhteşem şeylerdi. Uçsuz bucaksız kum tepelerinin arasında güneşin doğuşunu izlemek bende kuzey ışıklarını gördüğümde hissettiğim duyguları yaşattı. Sonuçta bir insan hayatında kaç kez bunları yaşayabilir?

Benim bu rehberi hazırlamamdaki amaç, internette yaptığınız araştırmalarda göreceğiniz gibi aslında Fas’ta her şey öyle güllük gülistanlık falan değil. Gerek hijyen gerekse ahlak anlamında çok da temiz bir yere gitmiyorsunuz. Hazırlıklı olmakta fayda var…

Fez gezi notları için tıklayınız.

Şafşavan gezi notları için tıklayınız.

Marakeş gezi notları için tıklayınız.

Sahra Çölü gezi notları için tıklayınız.